७.मूल्यमापनाचे गुणात्मक साधने :
१.निरीक्षण तंत्र :
१.पडताळा सूची .
२.पद्निश्चयन श्रेणी: वर्णनात्मक,अकांत्मक,आलेखात्मक.
३.प्रासंगिक नोंदी.
४.प्रगती पुस्तक.
५.संकलित नोंद पत्रक.
२.आत्मनिरीक्षणात्मक तंत्र :
१.समस्या सूची.
२.अभिरुची प्रश्नावली.
३.मुलाखती.
३.प्रक्षेपण तंत्र :
१.वाक्यपूर्ती .
२.गोष्ट पूर्ण करणे.
३.बाहुल्या खेळ.
४.चित्र काढणे.
५.दैनंदिनी लेखन.
४.समाजामिती तंत्र :
१.समाजामिती आलेख .
२.ओळख पाहू.
१.निरीक्षणात्मक तंत्र :
१.पडताळा सूची :कौशल्य प्राप्ती साठी ज्या गोष्टी आवश्यक आहेत त्याची यादी करून त्यावरून विद्यार्थांनी कोणत्या गोष्टीत कौशल्य प्राप्त केले हे पाहणे म्हणजे पडताळा सूची होय.
१.कौशल्य प्राप्त झाले असेल तर बरोबर ची खुण करणे .
२.कौशल्य प्राप्त झाले नसेल तर गुणाकाराची खुण करणे .
पडताळा सूचीचा नमुना विद्यार्थी प्रगट वाचन पाहणे :
१.प्रगट वाचनातील घटक २.विद्यार्थांचे नाव .
१.सुस्पष्ट वाचन करतो.
२.आवाजात चढ-उतार करून वाचन करतो.
३.स्वरावर जोर देऊन वाचन करतो.
४.योग्य गतीत वाचन करतो.
५.कविता म्हणत असतांना लय ,कृती करतो.
६.योग्य हावभावासह वाचन करतो.
कौशल्य प्राप्तीसाठी आवश्यक असणाऱ्या बाबीची यादी तयार करणे म्हणजे पडताळा सूची होय.
२.पदनिश्चयन श्रेणी : शालेय व सहशालेय उपक्रमात घेतलेल्या विद्यार्थांच्या किती सहभागी झाले हे पाहण्यासाठी त्या उपक्रमात त्याचे पदनिश्चित करणे.
शाळेत विविध उपक्रम होतात त्यात विद्यार्थी सहभाग पाहण्यासाठी पदनिश्चयन
श्रेणी द्वारे विद्यार्थांचे मूल्यमापन करता येते.
१.अंकात्मक पदनिश्चयन श्रेणी : ०,२,५,८,१० अंक मांडून पद दाखवणे .
२.वर्णनात्मक पदनिश्चयन श्रेणी:विद्यार्थांच्या सहभागाच्या जागी बरोबरची खुण करणे.उपक्रमाचे नाव लिहिणे .
१.उपक्रमातील सहभाग . २.विद्यार्थांचे नाव .
१.विद्यार्थी कधी कधी सहभागी होतो.
२.क्वचित सहभागी होतो.
३.कधी कधी सहभागी होतो.
४.अनेक वेळा सहभागी होतो.
५.नेहमी सहभागी होतो.
३.आलेखात्मक पदनिश्चयन श्रेणी : कधीनाही ,क्वचित,कधी कधी,अनेकवेळा,नेहमी.
३.प्रासंगिक नोंदी : विशिष्ट प्रसंगाने घेतलेल्या नोंदीला प्रसंगीक नोंदी घेतल्या जातात त्याला प्रासंगिक नोंदी म्हणतात.
१.विद्यार्थांच्या वर्तनाच्या नोंदीला प्रसंगी नोंदी म्हणतात.
२.प्रासंगिक नोंदीत विद्यार्थांचे नाव ,दिनांक ,वर्ग ,स्थळ,लिहावे.
३.दैनंदिन व्यवहारातील नोंद घेवू नये.
४.नोंदी आटोपशीर व अर्थपूर्ण असाव्यात.
४.प्रगती पुस्तक :
१.प्रगती पत्रक म्हणजे विद्यार्थांच्या वर्तनाचा स्पष्ट व स्वच्छ् प्रतिबिंब दाखविणारा आरसा आहे.
२.प्रगती पत्रकात विद्यार्थांच्या वर्तनातील सर्व गुणात्मक मूल्यमापन व संख्यात्मक मूल्यमापन यांची पूर्ण माहिती श्रेणीच्या स्वरुपात तयार केली जाते.
३.प्रगती पत्रकामुळे पालकांना आपल्या पाल्याची प्रगती कळते.
४.विद्यार्थांना ही आपण पुढे काय करावे यांची माहिती मिळते.
५.शिक्षकांजवळ विद्यार्थांच्या सर्व गुणांचा पुरावा असतो .
५.संकलित नोंदपत्रक :
विद्यार्थांच्या प्रगती पुस्तकातून सर्व गुणाच्या नोंदी फक्त श्रेणीच्या स्वरुपात दाखवणे म्हणजे संकलित नोंद्पत्रक होय.हे विद्यार्थांना वर्षाच्या शेवटी देण्यात येते.
२.आत्म निरीक्षणात्मक तंत्र:
१.समस्या सूची : विद्यार्थांचे अडथळे ,समस्या जाणून घेण्यासाठी व त्या सोडवण्यासाठी शिक्षकाने तयार केलेली सूची म्हणजे समस्या सूची.
अभ्यासातील अडचणी दूर करण्यासाठी समस्या सूची तयार करणे:
समस्या असलेल्या चौकटीत बरोबरची खुण करावी:
१.अभ्यासातील अडचणी २.समस्यांची खुण.
१.लवकर जेवण मिळत नाही.
२.शाळा खूप दूर आहे.
३.घरात सतत गोंधळ असतो.
४.शेजारी मोठ्याने टेप लावतात.
५.मित्रा बरोबर खेळल्यामुळे वेळ मिळत नाही.
६.पुस्तक नाहीत.
७.वाचन करायची पद्धत समजली नाही.
८.घरी सतत काम सांगतात.
९.अभ्यासात मन लागत नाही.
२.अभिरुची प्रश्नावली : विद्यार्थांच्या अडचणी जाणून घेण्यासाठी तयार केलेली सूची म्हणजे अभिरुची प्रश्नावली.विद्यार्थाबद्द्ल प्रतिसाद
१.होय. बरोबर खुण, २.नाही. गुणाकार खुण ३.सांगता येत नाही.शून्य खुण करणे .
विद्यार्थांना कोणत्या गोष्टी आवडतात यांची अभिरुची प्रश्नावली खालील प्रमाणे :
१.विद्यार्थांना आवडणाऱ्या गोष्टी २. होय. ३.नाही . ४. सांगता येत नाही.
१.गोष्ट सांगणे आवडते.
२.पाठांतर करणे आवडते.
३.भेंड्या ,अंताक्षरी आवडते,खेळ आवडतात..
४.चित्र काढणे आवडते.
३.मुलाखत व मुलाखतीचे प्रकार :
मुलाखत :एखाद्या व्यक्तीला समक्ष भेटून प्रश्नोत्तर द्वारे त्याच्या व्यवसाय संबंधी माहिती विचारणे म्हणजे मुलाखत होय.
१.प्रस्तावना :दिलखुलास पणे मुलाखत घेणे.
२.मध्य : त्यांच्या व्यवसायविषयी माहिती विचारणे .
३.शेवट :मुलाखत घेणाऱ्यात समजूतदार पणा आवश्यक आहे.
मुलाखतीचे प्रकार :
१.अनौपचारिक मुलाखत : शाळेत प्रात्यक्षिक साठी घेतलेली मुलाखत.
२.औपचारिक मुलाखत : नोकरीसाठी देण्यात येणारी मुलाखत.
४.प्रक्षेपण तंत्र:
विद्यार्थांच्या अंतरंगाचा शोध घेण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या तंत्राला प्रक्षेपण तंत्र म्हणतात.
१.वाक्यपुर्ती :शाळेतून घरी गेल्यावर मी ..............
२.गोष्ट पूर्ण करा: एक मुलगा आहे तो ...............
३.बाहुल्या खेळ : भातुकलीच्या खेळातून आई वडिलांच्या भावना मांडतात.
४.चित्र काढणे : रोशार्क चित्रात २० चित्रे असतात. त्यात शाईचा डागाणे चित्र कडून त्यातून विद्यार्थांना त्याच्या भावना कल्पना जाणून घेता येते.
५.दैनंदिनी : मुलांना रोज दैनंदिनी लिहिण्यास देणे.
५.समाजामिती तंत्र : १९४२ साली मोरेंनी नाव दिले . १९४७ साली त्यात बदल करून जेकीन्स ने नाम निदर्शन तंत्र नाव दिले
१.समाजमिती आलेख काढून विद्यार्थांच्या सामाजिक संबंध जाणून घेता येतात.
२.ओळखा पाहू या : शिक्षक विद्यार्थांना विधाने देतात.
विद्यार्थी उत्तरे लिहितात:
१.वर्गात सतत अभ्यास करणारा .......... ..आहे.
२.वर्गात सतत झोपणारा ........................आहे.
३.वर्गात दुपारी पळून जाणारा ....................आहे.
४.शाळेत सतत गैर हजर राहणारा ...................आहे.
५.वर्गात इतर मुलांना मारणारा ......................आहे.
|
