Educational evaluation info 6

६.अध्ययन –अध्यापनाचे नियोजन

१.नियोजन : १.नि:-निश्चित उद्दिष्टे . २.यो:-योजना पूर्वक प्रयत्न . ३.ज :- जरूर तिथे सर्व साधनाचा वापर . ४.न :- नवीन उपक्रमाचा समावेश. नियोजन करतांना विद्यार्थी केंदबिंदू मानला जातो.

२.अभ्यासक्रमात नियोजनाचे तत्वे: १.उद्दिष्टाचा विचार. २.विषय व उपक्रमाची विभागणी . ३.वार्षिक नियोजन . ४.सहशालेय कार्यक्रम . ५.वेळेचे नियोजन . ६.परिसर . ७.निसर्गाचा विचार . ८.क्षमताधिष्टीत धोरण. ९.शाळेचा दर्जा . १०.सुट्टया.

३.नियोजाची आवश्यकता व उपयोग : १.नियोजन करतांना प्रथम उद्दिष्टाचा विचार करावा. २.नियोजन करतांना विविध उपक्रमाची विभागणी व विषयाची विभागणी व्यवस्थित होते. ३.नियोजनात अध्ययन-अध्यापन व्यवस्थित होण्यासाठी वार्षिक नियोजन करता. ४.नियोजांमुळे विद्यार्थाला खेळ ,स्पर्धा,सहली इत्यादी सहशालेय कार्यक्रमात सहभागी होण्याची संधी मिळते. ५.नियोजनामुळे शिक्षकांचा शारीरिक व मानसिक तान कमी होतो कारण व्यवस्थित वेळेचे नियोजन होते. ६.नियोजनामुळे परिसरातील अनेक गोष्टीचा विद्यार्थांना उपभोग घेता येतो. ७.नियोजनामुळे विद्यार्थांना निसर्गात अनेक अध्ययन प्रसंग व अध्ययन अनुभव देता येतात. ८.नियोजन हा अध्ययन –अध्यापनाचा कणा आहे. ९.नियोजनामुळे मूल्यमापनाची दिशा स्पष्ट होते. १०.नियोजनामुळे शिक्षकांना शासनामार्फत मिळणाऱ्या सुट्या व अचानक लागणाऱ्या सुट्या वगळून वार्षिक नियोजन करता येते. व वार्षिक नियोजनाच्या तासिक ,लक्षात घेताल्याकी घटक व उपघटकाचा विचार करून घटक नियोजन करता येते व घटक नियोजन केल्यावर प्रत्येक घटक केव्हा शिकवायचा यासाठी पाठ नियोजन करता येते.

४.नियोजनाच्या पायऱ्या किंवा प्रकार : १.वार्षिक नियोजन . २.घटक नियोजन. ३.पाठ नियोजन.

५.वार्षिक नियोजन व त्याचे महत्व : १.तासिक,घटक-उपघटकाचा विचार ,उद्दिष्टे ,अभ्यासपूरक कार्यक्रम ,परीक्षेचे नियोजन याचा विचार करून केलेल्या वर्षभराच्या कामाच्या नियोजनाला वार्षिक नियोजन म्हणतात. २.वार्षिक नियोजन संपूर्ण वर्षासाठी असते. ३.वार्षिक नियोजनात संपूर्ण अभ्यासक्रमाचा अभ्यास असतो. ४.वार्षिक नियोजनात संपूर्ण घटकाचे एकत्रीकरण असते. ५.वार्षिक नियोजन हे शालांत परीक्षेसाठी असते.

६.वार्षिक नियोजन करतांना लक्षात घ्यावयाचे मुद्दे व वार्षिक नियोजनाच्या पायऱ्या : १.तासिका : सुट्टयाचा विचार करून काढणे . २.घटक-उपघटक यांचा विचार :मोठा व लहान घटक लक्षात घेऊन तासिक देणे. ३.उद्दिष्टे : ज्ञान,आकलन ,उपयोजन ,कौशल्य,अभिरुची ,अभिवृत्ती ह्या उद्दीष्टाची साध्यता लक्षात घेणे. ४.अभ्यास पूरक कार्यक्रम : घटकावर आधारित खेळ ,स्पर्धा,सहल,व ऋतू मनानुसार घटक शिकवणे . ५.परीक्षेचा विचार: घटक चाचणी ,तीमाई परीक्षा,सहामाई परीक्षा,वार्षिक परीक्षाचा,विचार,तासिका सोडून देणे.या सगळ्या गोष्टी लक्षात घेऊन वार्षिक नियोजन करतात.

७.वार्षिक नियोजनाची सहप्रमानता: १.वार्षिक नियोजन शाळेतील एका शिक्षकांने न करता सर्व शिक्षकांने मिळून केल्यास त्यात अधिक वस्तुनिष्ठता आणता येते. २.एखादा शिक्षक शाळा सोडून गेल्यास दुसऱ्या शिक्षकाला त्याचा अभ्यास पूर्ण करून घेता येतो. ३.वर्षभराच्या कामाचे नियोजन होते. ४.अभ्यासक्रमाची दिशा नक्की होऊन विद्यार्थांवर चांगले संस्कार करता येतात.

८.वार्षिक नियोजनात सहशालेय कार्यक्रमाचे महत्व : १.बौद्धिक उपक्रम: वकृत्व स्पर्धा,निबंध स्पर्धा. २.सांस्कृतिक उपक्रम: सण,जयंत्या,पुण्यतिथ्या . ३. कलात्मक उपक्रम: नृत्य,नाट्य,संगीत. ४.सामाजिक उपक्रम: ग्राम सफाई,शाळा सफाई. ५.इतर उपक्रम: छंद गृह,क्रिडास्पर्धा,मुक्तांग.

९.वार्षिक नियोजन तक्ता: १.महिने. व महिन्याचे आठवडे. २.घटक, ३.उपघटक. ४.उद्दिष्टे: ज्ञान,आकलन,उपयोजन,कौशल्य,अभिरुची,अभिवृत्ती. ५.मूल्यमापन. ६.तासिका .

१०.घटक नियोजन व त्याचे महत्व : १.एखाद्या पाठ्यांशाची घटकामध्ये विभागणी करतांना त्यातील एकत्रीनसी व सलग भागाची जुळणी करणे म्हणजे घटक नियोजन होय. २.घटक नियोजन फक्त एका घटकासाठी असते. ३.घटक नियोजनात पाठ्यक्रमात असलेल्या पाठातील वाड्मयानुसार किंवा आशयानुसार घटक पडतात. ४.घटक नियोजनात प्रत्येक घटकासाठी वेगळा पाठ असतो. ५.घटक नियोजन हे घटक चाचणी साठी सुद्धा करता.

११.घटक नियोजनांचे अंगे /किंवा घटक नियोजन करतांना लक्षात घ्यावयाच्या गोष्टी : १.काय शिकायचे : पाठाची काठीण्यपातळी,पाठ्यांशाचे व्याप्ती व उद्दिष्टे,पाठ्यांशाचे पृथक्करण. २.कसे शिकायचे : अध्यापन पध्दती ,अध्ययन प्रसंग व अध्ययन अनुभूती व शैक्षणिक साधने. ३.का शिकायचे : विद्यार्थांचा ज्ञानात्मक ,भावात्मक ,क्रियात्मक असा सर्वकष विकास साधण्यासाठी. ४.किती उद्दिष्टे प्राप्ती झाली: हे पाहण्यासाठी घटक चाचणी द्वारे मूल्यमापन करतात.

१२.घटक नियोजनाचे फायदे : १.पाठ्यांशाची काठीण्य पातळी ,व्याप्ती व उद्दिष्टे व पाठ्यांशाची पृथक्करण करता येते. २.अध्यापन पद्धती अध्ययन प्रसंग व अनुभव व शैक्षणिक साधनाचा योग्य जागी वापर करता येतो. ३.विद्यार्थांचा ज्ञानात्मक ,भावात्मक ,क्रियात्मक असा सर्वकष विकास घडून यावे म्हणून प्रयत्न राहता येते. ४.उद्दिष्टे प्राप्ती पाहण्यासाठी घटक चाचणी घेऊन मूल्यमापन करता येते.

१३.घटक नियोजनाचा तक्ता: १.उपघटक व पाठ्यमुद्दे . २.उद्दिष्टे व स्पष्टीकरण.: ज्ञान ,आकलन,उपयोजन,कौशल्य,अभिरुची,अभिवृत्ती. ३.अध्ययन अनुभव : शिक्षक कृती व विद्यार्थी कृती . ४.शैक्षणिक साधने . ५.मूल्यमापन : घटक चाचणी .

१४.पाठ नियोजन व त्याचे महत्व : १.प्रत्यक्ष अध्यापनास सुरुवात करण्यापूर्वी पूर्व तयारी म्हणजे पाठ नियोजन होय. २.एका तासिकेत जेवढा पाठ्यांश शिकवता येईल तेवढा भाग म्हणजे पाठ होय. ३.पाठ नियोजनात सलग संस्कार कमी होण्यासाठी शक्यता असते. ४.पाठ नियोजन ३५ ते ४० मिनिटात घेण्यासाठी करावे लागते. ५.पाठ नियोजनात घटकाचे विश्लेषण विस्तार पूर्वक करावे लागते.

१५.पाठ नियोजनाचे फायदे: १.अध्यापन नियोजित वेळात पूर्ण होते. २.विद्यार्थांच्या उद्दिष्टाची कल्पना येते. ३.शैक्षणिक साधनाचा योग्य जागी वापर करता येतो. ४.विद्यार्थांच्या सर्जनशीलतेला वाव मिळतो. ५.विद्यार्थांना चांगले संस्कार करता येतात.

१६.पाठ नियोजन तक्ता: १.वर्ग व तुकडी . २.विषय ३.घटक ४.उपघटक. ५.तासिका ६.पूर्व ज्ञान . ७.उद्दिष्टे व स्पष्टीकरण व अध्ययन अनुभव . ८.अध्यापन पध्दती ९.संदर्भ ग्रंथ वापर . १०.शैक्षणिक साधन . ११.पाठ हर्बर्टपंचपद्धी पायऱ्या : प्रस्तावना ,हेतुकथन ,विषय विवेचन,संकलन ,स्वाध्याय. १२.फलक लेखन .

रिरिडिंग